بحران ادبیات امروز ایران
تاریخ انتشار: ۱۰ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۰۹۶۶۲
علی شروقی بحران مخاطب را مسئله اصلی ادبیات امروز ما میداند و درباره دلایل این بحران توضیح میدهد.
این نویسنده و منتقد ادبی که با کتاب «پرده آهنین» بهعنوان تقدیرشده جایزه مهرگان ادب در بخش رمان معرفی شد، در گفتوگو با ایسنا بیان کرد: داستان اصلی این رمان در فضای مطبوعات و در دهه ۱۳۹۰ اتفاق میافتد؛ شخصیت اصلی رمان «پرده آهنین» یک خبرنگار ادبی است که دنبال شخصی است که هیچکس از او خبر ندارد، یک نویسنده قدیمی که با هیچ جا مصاحبه نکرده و سالها غایب بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
او افزود: شخصیت اصلی داستان دنبال این است با این نویسنده که سالها از او خبری نبوده، مصاحبه بگیرد؛ در واقع این شخصیت روزنامهنگاری است که نتوانسته در حوزه روزنامهنگاری ادبیات بدرخشد و با پیدا کردن این شخص و مصاحبهکردن با او میخواهد به شهرت برسد. در این میان شخصی مدعی است که با این فرد در ارتباط است و میتواند این روزنامهنگار را به او وصل کند. این ماجرای جستوجو و مصاحبه ابعاد دیگری پیدا کرده و حالت رازآلودی به فضای رمان میدهد. البته فضای اجتماعی این دهه را نیز به نحوی منعکس میکند.
شروقی درباره اینکه بهنوعی روزمرگی کار خبرنگاران به رمان تبدیل شده است، گفت: این موضوع به نحوی در این رمان وجود دارد؛ در واقع مشغلههای معمول در فضای روزنامهنگاری و قضیه جعل و سوءاستفاده یک آدم خارج از مطبوعات از فضای رقابتی که در مطبوعات وجود دارد، در این رمان بازتاب داده شده، البته ارجاعاتی درباره فضای ادبی و هنری و روشنفکری دهه ۱۳۴۰ و بازخوانیهایی که در دهه ۱۳۹۰ صورت گرفته در این رمان وجود دارد. اما محور ماجرا و داستان اصلی حول جستوجو برای آن آدم غایب شکل گرفته و یکجور مشغله روزانه خبرنگاران است. بعد از انقلاب گسستی میان دو نسل پدید میآید و یکسری از نویسندهها فراموش میشوند و یا معلوم نیست کجا هستند و خبری از آنها نیست و این موضوعی بود که در دهه ۱۳۹۰ در مطبوعات مطرح و بازخوانی میشد.
او درباره اینکه با توجه به فضای ادبی که در کتاب دیده میشود، آیا میتوان گفت، کتاب شناختی کلی از این دوره به ما میدهد، گفت: رمان یک جهان خیالی است. نویسنده اگر از فضای واقعی استفاده میکند در نهایت جهان خود را میسازد به همین دلیل ممکن است هرکسی روایت خود را از واقعیت داشته باشد. رمان تاریخ نیست؛ اثری خیالی است. به روایت این رمان ممکن است تصویری از یک دوران را به دست بیاورید؛ ولی ممکن است تنها تصویر نباشد و هرکس ممکن است روایت خود را از این دوره داشته باشد.
این نویسنده درباره ارزیابیاش از فضای ادبی کشور نیز گفت: مسئله اساسی که ما در ادبیات داستان ایرانی داریم، بحران مخاطب است. این بحران مخاطب نیز دلایل مختلفی دارد. مخاطبان نویسندههای نسل ما، این سالها کمتر از نسلهای قدیمیتر بودهاند. نویسندههای نسل جدیدتر در میان مخاطبان عادی و نه مخاطبان جدی ادبیات که کتابخوان هستند، در قیاس با نویسندههای قدیمیتر کمتر شناختهشدهاند. در فضایی که همه مثل هم هستیم، هر نویسندهای ۴۰۰ _ ۵۰۰ خواننده از جنس خود از راههای مختلف جمع میکند. با شبکههای مجازی و انواع روشهای تبلیغاتی که وجود دارد، نویسندهها میتوانند برای خودشان تبلیغ کنند؛ اما از این فضا که فاصله میگیریم و بهاصطلاح وارد کف خیابان میشویم، میبینیم که انگار به آن صورت مخاطبی وجود ندارد.
او سپس درباره علتهای بحران مخاطب بیان کرد: به نظرم مهمترین دلیل ممیزیای است که بر روی ادبیات بهویژه ادبیات داستانی ایرانی اعمال میشود. حساسیتهایی که به لحاظ ممیزی وجود دارد، قدرت انتخاب نویسندهها را برای مضامین قصهشان محدود میکند و دستشان خیلی باز نیست، خیلی چیزها را نمیتوانند، بنویسند یا نمیتوانند به خیلی از جزئیات بپردازند. خیلی چیزها خط قرمز است و نمیشود سراغشان رفت. این موضوع در معرفی ادبیات ما تأثیر زیادی دارد و نمیتواند سلیقههای متفاوت مخاطبان را اقناع کند.
او افزود: مسئله دیگری که باز به ممیزی برمیگردد، معرفینشدن نویسندههای جدید به شکل گسترده در رسانههایی است که مخاطب زیادی دارند. شما نویسندههای جدید را در تلویزیون نمیبینید. البته در رادیو تا حدودی این اتفاق میافتد. دلیل دیگر مطبوعات ما هستند؛ مطبوعات در دورهای که رونق و تنوع بیشتری داشتند، صفحات معرفی کتاب در آنها فعالتر و جدیتر بود، پس هرچه تنوع روزنامهها بیشتر باشد کتابها و نویسندهها بیشتر معرفی میشوند. ژورنالیسم ادبی ما هم به دلیل اینکه محدودتر شده مانند قبل آنچنان شکوفا نبوده است. تعداد کسانی که به کتاب و مسائل آن میپردازند، کم است. هرچه تعداد صفحات نشریات کمتر باشد، طبیعتاً تعداد صفحاتی که به نقد و معرفی کتاب میپردازند، کمتر میشود.
شروقی خاطرنشان کرد: دلیل دیگر این است که ادبیات ما نتوانسته به ادبیات جهان معرفی شود؛ زیرا عضو حق نشر نیستیم. ادبیات ما با ادبیات دنیا وارد یک مراوده پویا نشده است. میخواهم بگویم فقط بحث کیفیت آثار مطرح نیست، بلکه این چیزها هم مهم است و نویسنده مقصر اصلی نیست.
او درباره تأثیر شبکههای مجازی و تأثیر آن بر مخاطب، گفت: مسئله بحران مخاطب ممکن است صرفاً معضل اینجا نباشد و مسئله جهانی باشد، البته نه به شدت و حدت اینجا. ما در جهانی داریم زندگی میکنیم که شبکههای اجتماعی واقعاً دست بالا دارند و فراگیر شدهاند. ادبیات یا متنی که در فضای مجازی تولید میشود اصلاً با دنیای رمان و ادبیات متفاوت است. رمان تأمل و حوصله و درنگ میخواهد؛ اما در فضای مجازی همه چیز با سرعت میآید و رد میشود و مخاطبان این فضا فرصت درنگ و تأمل ندارند، همه چیز با شتاب به مخاطب ارائه میشود و طبیعتاً این موضوع بیتأثیر نیست. فقط هم مسئله ایران نیست و مسئله فراگیرتری است.
او درباره جوایز و تأثیرگذاریشان نیز اظهار کرد: قطعاً جوایز میتوانند تأثیرگذار باشند. جایزه ادبی در معرفی ادبیات و معرفی آثار ادبی به خواننده مهم است. در سالهای اخیر جوایز ادبی کمرونق و کمتعداد شدهاند درحالیکه در دورهای جوایز ادبی خیلی زیاد بودند و هرچه جلو آمدیم، کمرونقتر شدند. البته جایزه ادبی زمانی مؤثر است و نقش خود را ایفا کند که کلیت فضا هم فضایی شکوفا و پرجنبوجوش باشد؛ اما زمانی که ارتباط مخاطب با ادبیات قطع شده، شاهد این هستیم که مخاطب جایزههای ادبی را نمیشناسد که بر اساس آن تصمیم بگیرد. مخاطبانی جایزهها را میشناسند که نزدیکتر به این فضا هستند، مثلاً خودشان مطبوعاتی هستند و شغلشان فرهنگی است، در نهایت جوایز ادبی را میشناسند یا درباره کتابی در مجلهای مطلبی میخوانند و به آن علاقهمند شده و دنبالش میروند یا اینکه آشنایی نزدیک و بیواسطه با نویسندهها دارند.
این منتقد ادبی با تأکید بر اینکه کلیت فضای ادبیات، فضای پویایی نیست گفت: در این فضا جوایز ادبی هم خودبهخود به حاشیه میروند و آنهایی هم که هستند شاید نتوانند نقش مؤثری ایفا کنند که اشکال از جایزه نیست. مسئله این است که ادبیات به حاشیه رفته، زمانی که مسائل رفاهی اولویت بیشتری برای مردم دارد و مشکلات معیشتی و اقتصادی زیاد میشود، خود به خود ادبیات در اولویتهای بعدی قرار میگیرد.
او با بیان اینکه در چنین شرایطی موضوع فرهنگی مسئلهای حاشیهای برای مردم است، گفت: رونق فرهنگی در جامعهای اتفاق میافتد که رفاه نسبی در آن حاکم شده و طبقه متوسط در آن قوی شده است. رشد طبقه متوسط در رونق رمان و رمانخوانی و رواج رمان خیلی مهم است.
علی شروقی در پایان با اشاره به محدودیتهایی که در نوشتن وجود دارد، گفت: عامل ممیزی در کشور ما قدمت طولانیای دارد و به نحوی نهادینه شده است. ما عادت داریم جلو تخیل را بگیریم و این موضوع به یک عادت تبدیل شده و انگار به خود مجال نمیدهیم راجعبه خیلی چیزها آزادانه تخیل کنیم و بنویسیم.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: جایزه مهرگان ادب دفاع مقدس سردار سلیمانی رونمایی کتاب فرهنگ و هنر بحران مخاطب نویسنده ها جوایز ادبی فضای ادبی دهه ۱۳۹۰ سال ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۰۹۶۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بررسی آثار کلر ژوبرت نویسنده و تصویرگر مسلمان شده فرانسوی
به گزارش خبرگزاری مهر، شماره ۱۶۶ مجله خیمه در اردیبهشت ۱۴۰۳، با طرح جلدی از چهره «کلر ژوبرت»، نویسنده مسلمان شده فرانسوی منتشر شد.
مجله خیمه در شماره اردیبهشت در بخش رویدادها و روایتها ۵ رویداد مهم فروردین ماه ۱۴۰۳ را بررسی کرده است. تحلیل شیوهٔ دعاهای متفاوت استاد شیخ حسین انصاریان از نگاه ۴ استاد حوزه و دانشگاه، بررسی ماجرای مسجد سازی در پارک قیطریه و پاسخ به ۴ پرسش آیت الله سیدمصطفی محقق داماد از نگاه ۱۷ چهرهٔ مخالف و موافق، بررسی سخنان پُرحاشیهٔ حجتالاسلام پناهیان دربارهٔ پیامبر (ص) از نگاه ۳ استاد دانشگاه، روایتی از اشعار روضههای زنده یاد حسین بختیاری که در نوروز درگذشت از نگاه ۴ فعال هیئتی و برگزاری محفل صد هزار نفری قرآنی در ورزشگاه آزادی از نگاه ۱۰ فعال فرهنگی و رسانهای.
سوژه بخش چهره خیمه، «کلر ژوبرت»، نویسنده مسلمان شده فرانسوی است. آثار این بانوی نویسنده متولد اردیبهشت، از نگاه ۱۶ نویسنده و کارشناس حوزه و دانشگاه بررسی شده است.
این چهرهها عبارتند از: محسن چینیفروشان، موسی بیدج، حسن احمدی، حبیب احمدزاده، غلامرضا حیدری ابهری، ناصر نادری، مریم جلالی، آسیه رحمتی، حسین راجی، سیدمحمد مهاجرانی، سیده مریم شهیدی کریمی، رقیه فاضل، علی مهدوی، بهاره بهنام نیا، زهرا شیرخانیان.
مجله خیمه در بخش پرونده ماه به ۱۲ سال تلاش برای حل مشکل فقهی اهدای عضو پرداخته و ماجرای اهدای عضو ۱۲ طلبه و ۴ مداح را بررسی کرده است. پرونده ماه خیمه، به موضوع «اهدای عضو» و ضرورت فرهنگ سازی با نگاه عاشورایی پرداخته است. این پرونده شما را با ۱۲ طلبه و ۴ مداحی آشنا میکند که اعضای بدنشان، به بیماران نیازمند بخشیدهاند.
همچنین ایرج فاضل، ۱۲ سال پیگیری برای رفع محدودیتهای فقهی و قانونی اهدای عضو را تشریح کرده است. علی اکبر صالحی هم چگونگی عبور از نگاه بسته مذهبی در این موضوع را بیان کرده است. کتایون نجفی زاده، از سه دهه تلاش و دیدارهایش با مراجع قم و نجف به ویژه دیدارش با آیت الله سیستانی گفته و کمیل نظافتی، اهدای کلیهاش به کودک کلاله را تشریح کرده است. مهدی حیدری هم از مستند ساخته شده درباره ماجرای این کلیه گفته است.
خیمه در بخش یادمان به سراغ یادبود مرحوم محمود امیری، مدیر انتشارات و کتابفروشی امیری رفته و ماجرای کتاب مهدی آذر یزدی، کتابفروشی امام حسین و شهادت دو برادر مرحوم امیری را روایت کرده است. همچنین مرتضی آخوندی، مدیرانتشارات دارالکتب الأسلامیه از روایت پنج دهه دوستیاش با مرحوم امیری سخن گفته و روایت علی قائمی، محقق و نویسندهای که ۵۰ کتابش در انتشارات امیری منتشر شده است هم در این بخش آمده است. محمدهادی فاضل، مهدی رئوفی، مرضیه امیری و سید یاسر شریفی از نزدیکان آن مرحوم هم یادداشتهایی در این پرونده نوشتهاند.
این شماره از مجله در بخش کتاب خیمه هم به آشنایی با ۶۳ نویسنده و تصویرگر انتشارات خیمه پرداخته و به مناسبت نمایشگاه کتاب، موضوعات زیر را هم از نظر گذرانده است:
کتابی کاملاً کاربردی برای زندگی: اثر تازه منتشرشدهٔ «تفسیر موضوعی سبک زندگی با رویکرد روایی»
مسالهٔ حجاب در ایران امروز به روایت رمان «رقص کلاغ روی شانههای مترسک.»
کتاب شعری که گم شد: روایتی از کتاب «مجموعهٔ اشعار فضائل اهل بیت» اثر شیخ کلینی
یادداشتهای عاشورایی مرحوم دکتر عماد افروغ از کتاب «فریادهای خاموش»
شماره اردیبهشت خیمه، با سرمقالهای از حجت الاسلام دکتر محمدرضا زائری (مدیرمسئول مجله)، و نیز یادداشتهایی از ۷ نویسنده و چهره حوزوی و دانشگاهی در آغاز مجله، منتشر شده است. علاقهمندان میتوانند برای تهیه مجله خیمه با شماره ۰۹۰۲۸۲۴۲۹۸۱ تماس بگیرند.
کد خبر 6086179